ایران در انتظار ثبت اورامان/ راه آهن ۲۵مین میراث جهانی ایران

خبرگزاری مهر _ گروه جامعه: چهل و چهارمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو که قرار بود سال گذشته برگزار شود، امسال با یک سال وقفه به‌دلیل همه‌گیری کرونا در چین در حال برگزاری است. در این اجلاس پرونده خط راه‌آهن سراسری ایران برای قرار گرفتن در فهرست میراث بشری بررسی و تصویب شد. این پرونده در سال ۹۷ تدوین شده بود با این مضمون که ساخت مسیر راه‌آهن سراسری ایران از بندر ترکمن در شمال کشور آغاز شده و به بندر امام‌خمینی در جنوب کشور منتهی می‌شود بنابراین تمام این مسیر در پرونده راه آهن سراسری ایران گنجانده شد.

پرونده ثبت جهانی مسیر راه‌آهن سراسری شمال - جنوب ایران به عنوان میراث صنعتی ایران در یونسکو به هشت ناحیه با خصوصیات مشترک اقلیمی در داخل هر ناحیه و متمایز با سایر نواحی تقسیم شد و ۸۹ ایستگاه منتخب نیز به‌دلیل اهمیت ارزش‌های تاریخی و کارکردی مورد مطالعه و مستندنگاری قرار گرفت.

علی اصغر مونسان وزیر میراث فرهنگی در پیام تبریک خود به مناسبت ثبت جهانی پرونده راه آهن اعلام کرد: ثبت این اثر برجسته جهانی از ایران که حوزه‌ای گسترده از بندر امام خمینی (ره) تا بندر ترکمن و پهنه‌های بی‌نظیر طبیعی و فرهنگی از هشت استان خوزستان، سمنان، لرستان، مرکزی، قم، تهران، مازندران و گلستان را در بر می‌گیرد، بی‌تردید ارتقای حفاظت و مدیریت بهتر این اثر را به‌دنبال داشته و بی‌شک موجب رونق بیش از پیش گردشگری کشور به‌ویژه در استان‌های واقع در مسیر این راه آهن خواهد بود.

سعید پورعلی مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی نیز در این باره گفت: این پرونده دارای دو بعد بود یک بخش آثار معماری و میراث فرهنگی آن بود که به وزارت میراث فرهنگی مرتبط می‌شد و بخشی هم مربوط به مهندسی ریل بود که با همکاری وزارت راه و شهرسازی پرونده آن تدوین شد. کارشناسان و ارزیابان یونسکو محور شمالی و جنوبی راه آهن را پیش از این مورد بررسی قرار داده بودند. تا در نهایت این پرونده با همکاری وزارت خارجه، وزارت راه و شهرسازی و وزارت میراث فرهنگی به نتیجه رسید.

سال ۱۳۹۴ در نشستی مشترک بین سازمان میراث‌فرهنگی و شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، معاون وقت وزیر راه و شهرسازی که مدیرعامل شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران هم بود، گفت که خط آهن ایران قدیمی‌ترین خط آهن جهان نیست که بگوییم قدیمی‌ترین خط آهن است. اما محمدحسن طالبیان معاون میراث‌فرهنگی کشور در پاسخ به آن گفته بود: سه پل طلا در راه آهن شمال کشور اگر به تنهایی بخواهد در فهرست آثار ثبتی جهان قرار گیرد ممکن است نتواند رأی بیاورد، چون با طرح این موضوع، بلافاصله پل‌های ارزشمند سوئیس که فراوان هم هستند مطرح خواهند شد و سه پل طلای ایران شانس جهانی شدن را از دست خواهد داد. به همین خاطر نیز نمی‌توان موردی مطرح کرد، اما اگر بگویم در یک مسیر راه آهن، سه پل ارزشمند (سه پل طلا)، ایستگاه، خط، موزه و طبیعت را داریم این مجموعه در کنار یکدیگر شانس بیشتری خواهد داشت.

طالبیان همچنین افکار عمومی را آماده کرده بود چون ممکن بود پرونده راه آهن رأی نیاورد به همین دلیل گفته بود از آن‌جا که این اجلاس مجازی است و ایران هم لابی سیاسی ندارد باید با کار کارشناسی زیاد از این دو پرونده مهم و بزرگ دفاع کرد.

پیش از این برخی از کارشناسان میراث فرهنگی گفته بودند که اگر پرونده ثبت جهانی راه آهن اتریش برای سال ۲۰۱۹ ثبت شود، شانس ثبت جهانی پرونده راه آهن ایران حتی برای سال ۲۰۲۰ تقریباً به صفر می‌رسد چون دیگر پرونده ثبت جهانی آن «منحصر به فرد» نیست و این خصوصیت برای اتریش احراز شده است. در واقع اصرار برای همکاری با وزارت راه و شهرسازی و وزارت میراث فرهنگی موجب شد تا پس از چند بار اصلاح پرونده، بالاخره راه آهن ثبت جهانی شود.

آغاز احداث راه‌آهن ایران در سال ۱۳۰۵ شمسی به تصویب رسید و یک‌سال بعد از آن بود که مهندسان ایرانی، آلمانی و آمریکایی احداث این مسیر ۱۳۹۴ کیلومتری را آغاز کردند. مسیر راه‌آهن سراسری ایران نه‌تنها از حیث تکنیک و کیفیت ساخت، بلکه از بعد گردشگری و برخورداری از مناظر و جاذبه‌های طبیعی ویژه در جهان حائز اهمیت است.

تا پیش از شیوع ویروس کرونا نیز شرکت‌های خصوصی با همکاری راه آهن ایران توانستند تورهای گردشگری ویژه‌ای را برای معرفی جاذبه‌های مسیرهای ریلی ایران تعریف کنند که با استقبال خوبی مواجه شده بود اما با شیوع ویروس کرونا این تورهای گردشگری متوقف شد.

حالا کمیته میراث جهانی قرار است در این نشست پرونده دیگر کشورمان با عنوان منظر فرهنگی اورامانات (هورامان) را برای ثبت جهانی بررسی کند. امیدها برای ثبت این پرونده بیشتر است.